1. Kennisbank
  2. Regels bij aanbestedingen

Wat is de Gids Proportionaliteit?

De Gids Proportionaliteit is een document dat stelt dat de regels en eisen bij overheidsaanbestedingen in verhouding moeten staan tot de omvang en complexiteit van de opdracht.

Waarom is de Gids Proportionaliteit belangrijk?

De Gids Proportionaliteit is een bijlage bij de Aanbestedingswet 2012. Deze bijlage is belangrijk omdat het eerlijkheid en gelijke kansen bevordert. Als de richtlijnen te streng zijn voor kleine opdrachten, kunnen sommige bedrijven worden buitengesloten. De Gids Proportionaliteit helpt ervoor te zorgen dat de richtlijnen passen bij de grootte en complexiteit van de opdracht. In de Aanbestedingswet 2012 betekent het woord proportioneel 'in redelijke verhouding staan tot'. Hoewel de regels en eisen 'richtlijnen' heten zijn deze zeker niet vrijblijvend. Ze zijn onderdeel van de Nederlandse aanbestedingswetgeving en bindend voor aanbestedende diensten. Het proportionaliteitsbeginsel heeft betrekking op alle fasen van het aanbestedingsproces, dus van de keuze van de procedure, het aantal en de inhoud van de te stellen eisen tot en met de van toepassing te verklaren contractvoorwaarden.

Waarvoor moet de Gids Proportionaliteit gebruikt worden?

De Gids Proportionaliteit moet worden gebruikt bij verschillende soorten aanbestedingen, zoals Europese aanbestedingen, nationale aanbestedingen en meervoudig onderhandse procedures. Het is van toepassing op de hele aanbestedingsprocedure.

Proportionaliteit in de praktijk: een voorbeeld

 Wat betekent proportionaliteit nu eigenlijk in de praktijk? We geven je een voorbeeld met betrekking tot referenties.

In bijna iedere aanbesteding wordt wel gevraagd naar referentieprojecten. Het werken met referenties is een veel gebruikte methode om kerncompetenties zichtbaar en meetbaar te maken. Een kerncompetentie kan worden gevraagd als onderdeel van de eisen voor technische- en beroepsbekwaamheid (geschiktheidseisen). Het staat voor kunde op een bepaald gebied die de aanbesteder essentieel vindt voor een goede uitvoering van de opdracht. Je toont aan dat je deze bezit door middel van referenties. Door te laten zien dat je iets al naar tevredenheid hebt toegepast laat je zien dat je het kunt. Uit de ingediende referentie moet dus in elk geval duidelijk blijken dat de betreffende opdracht alle aspecten van die kerncompetentie beantwoordt.

Als de aanbestedende dienst te veel en te specifieke kerncompetenties vraagt, ontstaat het risico op het zoeken naar een schaap met vijf poten wat de markt te sterk kan verengen en dan is er dus géén sprake van proportionaliteit. Terughoudendheid is dan ook verstandig als het gaat om het stellen van eisen/referenties bij nieuwe markten/producten/diensten. Een selectiecriterium kan ook disproportioneel zijn als er eisen worden gesteld aan referentieopdrachten die vele malen zwaarder zijn dan de eisen aan de aan te besteden opdracht zelf. Zo vraagt de aanbestedende dienst maximaal één referent per kerncompetentie, eist niet meerdere kerncompetenties in één referentieproject en vraagt niet dat referentieprojecten een waarde hebben van meer dan 60% van de raming van de onderhavige opdracht. Doet de aanbestedende dienst dat wel, dan wordt niet voldaan aan het proportionaliteitsbeginsel en voldoen ze dus niet aan de richtlijnen uit de Gids Proportionaliteit.

Wijzigingen in de Gids Proportionaliteit sinds 2022

Op 1 januari 2022 zijn er wijzigingen doorgevoerd in de Gids Proportionaliteit, met name met betrekking tot iets dat 'rechtsverwerkingsclausules' wordt genoemd. Dit zijn regels die bepalen wat er gebeurt als er fouten worden gemaakt tijdens het aanbestedingsproces. De Gids Proportionaliteit van 2022 bevat ook aanbevelingen om meerdere Nota's van Inlichtingen te gebruiken bij complexe of grote aanbestedingen. Dit betekent dat er meerdere momenten zijn in de procedure waarbij bedrijven vragen kunnen stellen om de opdracht beter te begrijpen. Het is belangrijk dat inschrijvers voldoende tijd hebben om dit te doen, dus aanbestedende diensten moeten ruimere termijnen overwegen dan de wettelijk voorgeschreven tijd.

Waarom zijn deze wijzigingen belangrijk?

Deze wijzigingen zijn belangrijk omdat ze zorgen voor een eerlijker en transparanter aanbestedingsproces. Ze geven bedrijven meer kansen om vragen te stellen en zorgen ervoor dat eventuele fouten kunnen worden gecorrigeerd. Dit bevordert eerlijke concurrentie en waarborgt een goede prijs-kwaliteitverhouding bij overheidsuitgaven.

In de wereld van aanbestedingen is proportionaliteit dus van groot belang: het ervoor zorgt dat de regels in verhouding staan tot wat er wordt ingekocht door de overheid en dat bedrijven en organisaties eerlijke kansen krijgen om mee te dingen naar overheidsopdrachten.


Bekijk de Gids Proportionaliteit op de website van de Rijksoverheid.